10 روش آموزش مهارت حل مسئله در کودکان

مهارت حل مسئله چیست ؟

مهارت حل مسئله و تصمیم گیری به توانایی ما در حل کردن مشکلات به موقع و بدون مانع بر میگردد . در حقیقت توانایی شناسایی مشکل ، پیدا کردن یک راه حل های مناسب برای آن ، ارزیابی و انتخاب راه حل صحیح و عملی کردن آن را مهارت حل مشکل می گویند.

چه انجام ندادن تکلیف مدرسه  باشد و یا فراموش کردن نهار ، آموزش مهارت حل مسئله می تواند  راه حلی برای این مشکلات باشد .آموزش مهارت حل مسئله به کودکان می تواند از دوران پیش دبستان به کودکان آموزش داده شود و در دوران دبستان و بالاتر باعث تقویت مهارتهای دیگری در آنها شود .

آیا میتوان مهارت حل مسئله را آموزش داد؟

میتوانید کودک خود را در معرض چالش هایی قرار دهید و سپس در همین مواقع مهارت حل مسئله را به او آموزش دهید.

لازم نیست که فرزند خود را کنارتان بنشانید و مهارت حل مسئله و تصمیم گیری را به او آموزش دهید. به جای آن میتوانید موقعیت هایی ایجاد کنید که کودکتان این مهارت را در خود رشد دهد.

• استفاده از مغز برای فکر کردن و پیدا کردن راه حل مانند استفاده از عضله های دیگر است. یک فعالیت ساده مانند پیدا کردن تفاوت های دو تصویر میتواند روی اولین مهارت یعنی شناسایی مشکل تاثیر داشته باشد.
• بازی کردن با لگو هم باعث میشود تا کودک چندین راه حل را امتحان کند و بهترین گزینه از میان آنها را انتخاب کند؛ برای مثال کودک باید بهترین راه برای ساختن یک ساختمان را پیدا کند.
• دوز بازی کردن میتواند کودک را وادار کند عواقب قرار دادن نماد خود در یک مربع خاص را پیش بینی کند.

ابتدایی‌ ترین فعالیت ‌ها میتوانند روی همه ی این مهارت‌ ها کار کنند و کودکان را به راه ‌حل یاب ‌های خوبی تبدیل کند.

چگونگی آموزش مهارت حل مسئله به کودکان با استفاده از سوال و جواب

زبان و البته تکنیک سوال پرسیدنی که از آنها برای کودکتان استفاده میکنید، روی درک آنها از مشکل و یا چالش و البته راه حلی که پیدا میکنند، تاثیر دارند.

زمانی که کودکتان مشغول بازی است و یا زمانی که به مشکلی برمیخورد، از او سوالاتی بپرسید که به طور مستقل او را در یافتن پاسخ بالقوه راهنمایی کنند. با استفاده از روش های زیر سوالات خود را آماده کنید.

در ادامه چندین مثال از سوالات آورده شده اند:

• به نظر تو چرا این برج بلوکی فرو ریخت؟
• اگر دوباره آن را بسازی، باید در آن چه تغییراتی ایجاد کنی که دوباره فرو نریزد؟
• آیا روش دیگری برای ساخت این برج وجود دارد؟ اگر روش دیگری به نظرت میرسد، بهتر نیست دو نفری آن روش را نیز امتحان کنیم؟
• این روش جواب داد؟ برج دوباره فرو ریخت پس بیا به راه حل دیگری فکر کنیم.

در برابر وسوسه ی رفع هر یک از مشکلات فرزندتان، از جمله دعوای او با دوستان یا خواهر و برادرش، مقاومت کنید. اینها فرصت های مهمی برای کودکان هستند تا یاد بگیرند چگونه مسائل را با مذاکره، تفکر و استدلال حل کنند.

دست آخر، کودک شما قوی تر شده و مهارت هایش بهبود پیدا میکنند. کودک شما به دو روش مهارت حل مسئله را یاد میگیرد:

• به صورت اتفاقی – از طریق بازی
• از طریق فرصت هایی که پدر و مادران با قصد قبلی ایجاد میکنند.

اگر کودکتان را با بازی و سرگرمی به فکر کردن تشویق کنید، وی به نسبت زمانی که به صورت اتفاقی مهارتی را یاد میگیرد، بهتر میتواند مهارت های حل مسئله اش را بهبود ببخشد.

10 فعالیت برای آموزش مهارت حل مسئله برای دانش آموزان پیش دبستانی

در ادامه ده بازی و فعالیت ساده که شما میتوانید در خانه با دانش آموزش خود انجام دهید، لیست شده اند. بسیاری از این فعالیت ها، همان هایی هستند که کودکتان به صورت روزمره آنها را انجام میدهد.

پیشنهاد می شود مقاله خرید بهترین اسباب بازی فکری کودکان+راهنمای سن را ببینید.

• پازل

پازل یک از اسباب بازی فکری پرطرفدار است. هر پازل مجموعه ای از قطعات به هم ریخته است که باید مرتب شده و سر جای خودشان قرار بگیرند. پازل ها در بالا رفتن مهارت حل مسئله، تاثیر زیادی دارند. پیشنهاد می شود انواع پازل و جورچین در پینارشاپ را حتما ببینید.

رابطه ی کودکتان با پازل ها باید رابطه ای دائمی باشد. این اسباب بازی مهارت های فکری کودک را ارتقا میبخشد.

بهترین نوع پازل ها، پازل های چوبی هستند. این پازل ها دوام بیشتری دارند و طراحی آنها طوری است که کودک را در چیدن راهنمایی میکند.

• بازی های حافظه ای

بازی های حافظه ای ذهن کودک و تمرکز کودک روی جزئیات را پرورش میدهند.

از چند جفت تصویر استفاده کنید، آنها را برعکس کرده و به همین بریزید. به نوبت کارت ها را دو تا دو تا برگردانید تا کارت های هماهنگ را پیدا کنید، اگر هر شخص نتوانست دو کارت مشابه را پیدا کند نوبت به نفر بعدی میرسد و بازی به همین شکل ادامه پیدا میکند.

کودک خود را تشویق کنید تا تمرکزش را بالا ببرد و به محل قرار گرفتن کارت ها توجه کند تا بتواند کارت های مشابه را پیدا کند.

• بازی ساختنی و لگو

اسباب بازی ساختنی و لگو مانند بلوک ها، بلوک های چوبی و لگوها باید یکی از اسباب بازی های همیشگی کودکان باشند.

هر چیزی که کودک میسازد خودش نوعی چالش است زیرا او برای اینکه چه چیزی بسازد و چگونه آن را بسازد، باید از ذهنش کمک بگیرد.

به کودک اجازه دهید آزادانه هر چه میخواهد بسازد، اما گاهی از او بخواهید تا ساختار خاصی را بسازد. برای مثال:

• دو برج که پلی آن دو را به هم وصل کرده است.
• موجودی که سر پا بایستد و سه تا دست داشته باشد.

کودک باید از ذهنش کمک بگیرد و به روش ساخت این طرح ها فکر کند.

• کتاب حل مسئله برای کودکان

کتاب کارها واقعا سرگرم کننده هستند و توانایی پیدا کردن مشکلات و اطلاعات را افزایش میدهند.

برای مثال تصویری در کتاب وجود دارد که مشکلی دارد، در مورد مشکل از کودک بپرسید.

باید تصاویر را نگاه کنید و مشکلات آنها را پیدا کنید. شاید مشکلات ساده باشند و به راحتی پیدا شوند، شاید هم کمی پیچیده باشند و پیدا کردنشان به فکر کردن نیاز داشته باشد.

و یا تصاویر پنهان؛ تعدادی تصاویر پنهان در کتاب وجود دارند که باید در مورد آنها از کودک سوال بپرسید. کودک باید دقتش را بالا ببرد تا بتواند به سوالی که از او پرسیده شده، پاسخ صحیح بدهد. شاید این روش کمی پیچیده باشد، اما تاثیرات مثبتی دارد.

• دنبال کردن الگوها

میتوان این فعالیت را با بلوک های رنگی، اشکال و یا شمارنده های رنگی انجام داد. میتوانید الگویی را ایجاد کنید و از کودک بخواهید تا آن را ادامه دهد. با استفاده از رنگ ها، اشکال و یا سایز، تغییراتی در الگو ایجاد کنید.

این فعالیت به کودک کمک میکند تا اطلاعات داده شده را بررسی کند، ارتباط میان آنها را پیدا کند، الگو را درک کند و آن را ادامه دهد.

• سوال پرسیدن در مورد قصه ها

عادت کنید که زمان قصه خواندن از کودکان سوالات چالش برانگیز که نیاز به فکر کردن بیشتری دارند، بپرسید. به جای اینکه شما قصه بگویید و کودک فقط گوش دهد، حتما هنگام قصه گفتن سوال بپرسید که کودک با تمرکز کردن بیشتر روی مهارت حل مسئله هم کار کند.

برای مثال:

• چرا خرسه این کارو کرد؟
• به نظرت دوستش خوشحال میشه؟ چرا؟
• اگه تو به جای اون میمون بودی چیکار میکردی؟
• به نظرت پیتر چطوری میتونه رابطه‌ش با دوستاش رو بهتر کنه؟
• اگه کروکودیل خرگوش رو نمیخورد، داستان چطوری تموم میشد؟

• برد گیم ها

برد گیم ها برای بهبود بخشیدن به مهارت حل مسئله عالی هستند.

با بازی های ساده تر مانند منچ و مار و پله شروع کنید و قوانین را به کودکان آموزش دهید و سپس به سراغ بازی های سخت تر بروید.

حالا میتوانید به سراغ بازی هایی که به فکر کردن بیشتر و برنامه ریزی نیاز دارند – مانند مونوپولی – بروید.

با اینکه مونوپولی مخصوص کودکان 5 سال به بالاست، اما اگر والدین کنار کودکان بنشینند و قوانین را برای آنها توضیح دهند کودکان کوچکتر هم میتوانند مونوپولی بازی کنند.

کارت بازی هم برای رشد تفکر کودک و مهارت حل مسئله بسیار کاربردی است.

• دوز

این بازی برای آموزش مهارت تصمیم گیری، فکر کردن پیش از اقدام و بررسی عواقب احتمالی بسیار کاربردی است.

روی یک کاغذ یک جدول دوز ساده بکشید. به نوبت دایره و یا ضربدر بکشید و ببینید چه کسی میتواند یک ردیف کامل را پر کند.

احتمالا کودک شما در کوتاه ‌مدت متوجه بازی میشود و قبل از کشیدن نماد خود کاملا فکر میکند. این بازی را میتوان با شمارنده های رنگی یا اشیا مختلف نیز انجام داد.

در ادامه مقاله به راه های تقویت این مهارت اشاره خواهیم کرد.

دلایل اهمیت آموزش و تقویت مهارت حل مسئله در کودکان : 

کودکان در زندگی روزمره شاید با مشکلات عدیده ای مواجه شوند ، این مشکلات می تواند در ورزش ، درس ، دوستی و …. باشد . با این حال کودکان می توانند به راحتی با داشتن توانایی حل مسئله این ها را پشت سر بگذارند.کودکانی که این مهارت در آنها کار نشده و یا تقویت نشده است ممکن است بجای حل کردن موضوع از آن فرار کنند برای همین است که برخی از کودکان در دوران مدرسه در دوستی ها و یا درس دچار مشکل می شوند .

به عنوان مثال کودکی که راه حل دیگری را نمیداند و یاد نگرفته است ممکن است با همکلاسی خود که در صف نوبت خود را رعایت نمیکند و جلوی اورا میگیرد واکنش تندی بکند .

و یا همین کودک ممکن است با یک اذیت همکلاسی خود از کلاس بیرون برود چون راه دیگری برای حل کردن موضوع یاد نگرفته است.

به کودکان ارزشیابی کردن مشکل را آموزش دهید

کودکانی که احساس نا امیدی و یا اندوه کنند نمی توانند به درستی مشکل را بررسی کنند .اما زمانیکه شما به آنها فرمولی  برای حل کردن مشکل می دهید ، بیشتر احساس اعتماد بنفس خواهند کرد و تلاش بیشتری می کنند تا آن را حل کنند .

در ادامه به مرحله به مرحله ی پیدا کردن راه حل مشکل همراه کودکان اشاره خواهیم کرد  :

• مشکل را مشخص کنید :

مشکل را با صدای بلند گفتن به کودکانی که خود را درگیر در آن می بینند می تواند کمک کند.

به کودک خود کمک کنید که مشکل را بیان کند ، به عنوان مثال  “تو در دوران رکود اقتصادی کسی را نداری با او بازی کنی”  .و یا “شاید نتوانی که در کلاسهای تقویتی ریاضی ثبت نام کنی”

• حداقل 5 مورد راه حل و ایده را لیست کنید

در مورد چند ایده با یکدیگر همکفری کنیدو تاکید کنید قرار نیست همه ی راه حل ها حتما باید ایده ی خوبی باشند . در صورتیکه فرزند شما سعی در به نتیجه رسیدن و پیدا کردن راه حل است به او در توسعه ایده اش کمک کنید . ممکن است ایده ای به نظر مسخره می تواند راه حل یک مشکل باشد .در حقیقت اینجا هدف این است که با یک خلاقیت کوچک کودک می تواند راه حل های زیادی را ارئه کند .

• جوانب مثبت و منفی هر راه حل را مشخص کنید

به کودک کمک کنید تا جوانب مثبت و منفی نتیجه ی هر راه حل را بررسی کند .

• یک راه حل انتخاب کنید

زمانیکه کودک بعد از ارزیابی جوانب  به نتیجه رسید او را تشویق به انتخاب راه حل کنید.

• راه حل را امتحان کنید

به او بگویید که راه حل خود را امتحان کند اگر این راه حل جواب نداد ، او می توانید راه حل دیگری را که در لیستی که در مرحله ی دوم تهیه کرده انتخاب کند .

برای تقویت مهارت حل مشکل تمرین کنید 

رمانیکه کودک با مشکلی برخورد می کند سریع سعی در حل کردن مشکل در فرزند خود نکنید ، بجای آن به او در مرحله به مرحله در پیدا کردن راه حل برای ان مشکل کمک کنید  . زمانیکه نیار به راهنمایی دارد مشاوره دهید اما او را تشویق به حل کردن مشکل توسط خودش کنید .

اگر او در رسیدن به نتیجه به مشکل برخورد کرد به در فکر کردن و پیدا کردن راه حل کمک کنید .اکا به او مستقیم نگویید که چه کار باید بکند .

اجازه دهید با پیامدهای طبیعی این مشکل روبرو شود

مواجه با پیامدهای طبیعی مشکل می تواند خود آموزش این مهارت باشد . بنابراین زمانیکه احساس می کنید درست است به کودک اجازه دهید با پیامد مشکل خود روبرو شود فقط از نداشتن خطر برای او حتما مطمئن شوید.

به عنوان مثال زمانیکه در پارکی که فرزندتان آنجا را دوست دارد هستید  به او اجازه دهید تا تمام پول خود را در عرض ده دقیقه خرج کند سپس به او بگویید که باید تمام طول روز را در این پارک بدون پول سپری کند .

این مورد او را به فکر فرو می برد که دفعه های بعدی تصمیم بهتری بگیرد .شما نیز به عنوان والدین یا مربی در اینگونه مواقع می تواند نقش راهنما را داشته باشید و به او در گرفتن تصمیمات بهتر کمک کنید.