معرفی انواع ترس در کودکان+دلایل و راهکارها
والدین به فرزندان خود یاد می‌دهند که از یک سری خطرات خاص نظیر عبور از جاده یا آتش سوزی بترسند و نسبت به آنها محتاط باشند. ترس در چنین مواردی می‌تواند مفید باشد، زیرا به حفاظت از کودک در برابر آسیب و خطر کمک می‌کند. با این وجود، گاهاً کودکان نسبت به موقعیت‌ها و یا اشیائی که از نظر بزرگسالان تهدید آمیز به حساب نمی‌آید نیز احساس ترس می‌کنند.
به مرور زمان و با بلوغ کودک، منابع ترس او نیز می‌توانند تغییر کنند. برای مثال، ترس از تاریکی یا هیولاهای زیر تخت، می‌تواند جای خود را به ترس از مواردی نظیر دزدی یا خشونت بدهد. اذیت کردن کودک به خاطر ترس او و یا مجبور کردن او به مواجه شدن با موقعیت ترسناک، از جمله تاکتیک‌های غلطی است که به حل این مشکل کمکی نخواهد کرد.
با جدی گرفتن احساسات کودک، تشویق او به صحبت درباره ترس ، گفتن حقایق به او و فرصت دادن به کودک برای مقابله با ترس به شیوه خودش و با حمایت شما، می‌توانید به کودک خود در مقابله با ترس کمک کنید.
پیشنهاد می شود دسته بندی انواع کتاب قصه با موضوع ترس در کودکان را حتما مشاهده کنید.
چرا کودک می ترسد؟
بنا بر دلایل مختلف، برخی کودکان نسبت به سایر کودکان ترسوتر هستند. عوامل زیر می‌توانند در این زمینه موثر باشند:
- دلایل ژنتیکی: برخی کودکان به صورت ژنتیکی نسبت به بقیه حساس‌تر و احساساتی‌تر هستند.
- کودکی که حداقل یکی از والدین او مضطرب هستند: کودکان با تماشای والدین خود، تاحد زیادی یاد می‌گیرند که چگونه رفتار کنند.
- فرزندپروری بیش از حد محافظه کارانه: کودکان وابسته احتمال بیشتری دارد که احساس درماندگی کنند و این می‌تواند منجر به یک اضطراب عمومی در کودک شود.
- اتفاقات استرس‌زا: جدایی یا طلاق والدین، آسیب یا بستری بودن کودک در بیمارستان، مثال‌هایی از این رویدادها هستند.
ترس های رایج در نوزادان
زمانی که کودک به سن شش یا هفت ماهگی می‌رسد، وابستگی قوی در آنها نسبت به والدین یا مراقبانشان ایجاد می‌شود. جدایی نوزاد از این افراد خاص و مورد اعتماد او حتی برای مدتی کوتاه، می‌تواند سبب اضطراب و گریه شدید او شود. به این ترتیب، بسیاری از نوزادان، به قدری فقط به حضور در کنار این افراد خو گرفته‌اند، که تا مدتی نوعی ترس و اضطراب نسبت به افراد غریبه در آنها شکل می‌گیرد. نوزادان به تدریج و با گذشت زمان از این حالت خارج می‌شوند.
موارد زیر، پیشنهادهایی برای کمک به کودک در مقابله با اضطراب جدایی از والدین و ترس از غریبه‌ها است:
- در خانه، اگر کودک شما وقتی او را ترک می‌کنید آشفته می‌شود، در صورت امکان او را همراه خود به اتاق دیگری که می‌روید ببرید یا زمانی که از دید او دور هستید، با او صحبت کنید.
- زمانی که اتاق را ترک می‌کنید یا از خانه خارج می‌شوید، به کودک خود اطلاع دهید و زمانی که بازگشتید نیز، ورود خود را اعلام کنید. این کار کمک می‌کند کودک به شما اعتماد کند.
- اجازه دهید کودک زمانی که در کنار شماست و احساس امنیت می‌کند، با افراد جدید آشنا شود. اجازه دهید متوجه شود که آشنایی با افراد جدید از نظر شما خوب است.
- اگر کودک شما مضطرب و آشفته است، با لحنی آرام و دلگرم‌کننده به او اطمینان خاطر دهید.
- رها کردن کودک به حال خود هنگام گریه کردن، تنها موجب تشدید اضطراب او می‌شود.
ترس‌های رایج در کودکان نوپا
کودکان در سنین حدود 2 تا 3 سالگی، به تازگی شروع به یادگیری نحوه مقابله با احساسات شدید خود نظیر خشم کرده‌اند. در این کودکان، یکی از ترس‌های رایج این است که تحت تاثیر احساسات شدید و قوی قرار گیرند. کودکان نوپا درک محدودی نسبت به ابعاد و اندازه‌ها دارند. به همین دلیل ممکن است ترس‌هایی داشته باشند که به نظر غیرمنطقی می‌رسند؛ مانند ترس از افتادن در سوراخ توالت!
در ادامه پیشنهادهایی جهت کمک به کودکان نوپا برای کنترل ترس‌هایشان ارائه می‌دهیم:
- فرزند خود را تشویق کنید تا درباره ترس‌ها و اضطراب‌هایش صحبت کند.
- درک کنید که ترس‌هایی مانند ترس از افتادن در سوراخ توالت واقعی است. زیرا کودکان خردسال هنوز درک صحیحی از اندازه و فضا ندارند.
- کودک را مجبور به روبرو شدن با ترسش نکنید، این ممکن است سبب بدتر شدن شرایط شود. بلکه به آنها کمک کنید تا به آرامی به آن عادت کنند.
- این مسئله را بپذیرید که ممکن است برای مدتی مجبور شوید به فرزندتان کمک کنید از آن شیء ترسناک دور بماند.
ترس در کودکان دبستانی
هرچقدر کودک بیشتر درباره جهان اطرافش می‌اموزد، بر لیست چیزهایی که از آنها می‌ترسد نیز افزوده می‌شود. بعضی از این ترس‌ها حقیقی و بعضی از آنها خیالی هستند. برخی ترس‌های رایج در این سن عبارتند از: ترس از فضای تاریک، دزدی و سرقت، مرگ، جنگ و خشونت، جدایی و طلاق والدین از یکدیگر و یا موجودات فراطبیعی (مثل هیولاها و ارواح).
چند پیشنهاد برای کمک به کنترل ترس فرزند در این سن:
- به فرزندتان اطمینان دهید که ترس‌های او را جدی می‌گیرید.
- درباره موضوعاتی مانند مرگ یا جنگ اطلاعات درستی به فرزندتان بدهید و اجازه دهید بداند از پاسخ به سوالات او استقبال می‌کنید.
- فرزندتان را تشویق کنید با چیزی که از آن می‌ترسند، با شیوه‌ای که خودشان می‌پذیرند، روبرو شوند. مثلا اگر ترس آنها از سگ است، می‌توانید ابتدا با یک تصویر شروع کنید. سپس یک سگ بسیار کوچک و آرام که بسته شده است را امتحان کنید و اجازه دهید کودک تصمیم بگیر که چقدر به آن نزدیک شود.
- به فرزندتان اجازه دهید مقداری کنترل روی مسئله داشته باشد. به عنوان مثال اگر از دزد یا مزاحمانی در خارج از خانه می‌ترسد، بستن و قفل کردن پنجره اتاق خواب او را از وظایف شبانه خود قرار دهید.
- مراسمات و برنامه‌های روزمره به کودک احساس امنیت و ثبات می‌دهد و می‌تواند اضطراب عمومی او را کاهش دهد.
ترس از تاریکی
بسیاری از کودکان در سنین مختلف، دچار ترس از تاریکی هستند. یک کودک نوپا یا پیش دبستانی، از چیزهای ناآشنایی که نمی‌تواند آنها را کنترل کند یا بفهمد، می‌ترسد. قوه تخیل فعال و ناتوانی آنها در تشخیص واقعیت از خیال، به این معنی است که ممکن است باور کنند که هیولاها زیر تخت یا در کمد لباس هستند و منتظرند تا به محض خاموش شدن چراغ‌ها، بیرون بپرند.
اگر به ترس کودک از تاریکی توجه نشود، ممکن است این ترس در او باقی بماند و روتین و عادات خواب او را مختل کند. راه‌های زیادی وجود دارد که والدین می‌توانند به فرزند خود، در غلبه بر ترس از تاریکی کمک کنند.
راه‌های کمک به کودکی که از تاریکی می‌ترسد
همانطور که برای کنترل سایر ترس‌ها نیز گفته شد، یکی از مسائل مهم این است که ترس کودک را درک کرده و با او همدردی کنید. هرگز احساسات فرزندتان را به تمسخر یا نادیده نگیرید یا از او عصبانی و ناامید نشوید. اولین قدم برای کمک به فرزندتان برای غلبه به ترس غیرمنطقی‌اش، این است که احساسات او را واقعی تلقی کنید و برای پاسخ به آنها حساسیت به خرج دهید.
در ادامه پیشنهاداتی برای کمک به غلبه به ترس در کودکان ارائه می‌کنیم:
- از فرزند خود بخواهید درباره ترس‌هایش و اینکه دقیقا چه چیزی او را می‌ترساند به شما بگوید.
- به فرزند خود نشان دهید که ترس‌های او را درک می‌کنید؛ اما لزوما در آنها سهیم نیستید.
- به آنها اطمینان خاطر دهید که در امان هستند و توضیح دهید که چیزی به اسم هیولا در واقعیت وجود ندارد.
- سعی نکنید با چک کردن زیر تخت یا داخل کمد کودک خود را مطمئن سازید، زیرا ممکن است اینگونه به ذهن کودک برسد که شما نیز باور دارید هیولا احتمال دارد در آنجا باشد.
- چنانچه ترس فرزند شما از تاریکی به علت احتمال نفوذ افراد مزاحم به داخل خانه است، نشان دادن تدابیر امنیتی خانه از جمله قفل‌ها، می‌تواند کمک کننده باشد. با این حال هرگز وقتی افراد در خانه هستند، راه ورود و خروج را کاملا قفل نکنید. زیرا امکان دارد در صورت بروز مواردی مانند آتش سوزی یا موقعیت‌های اضطراری مانع از فرار شود.
- از فرزند خود بخواهید پیشنهاداتی در رابطه با اینکه چه چیزی باعث می‌شود احساس امنیت بیشتری داشته باشد، بدهد. خودتان نیز پیشنهاداتی ارائه دهید. شاید اگر یک اسباب بازی یا وسیله خاص را برای تسلی با خود به رختخواب ببرند احساس بهتری داشته باشند.
- اگر ترس کودک از تاریکی ناشی از نگرانی دیگری است به آن پی ببرید. برای مثال، بعضی کودکان ممکن است از جدایی یا مرگ والدین خود بترسند و این نگرانی وقتی در تاریکی تنها هستند بدتر شود. در رابطه با چنین مسائلی صادقانه با فرزندتان صحبت کنید.
پیشنهادات کلی برای ترس از تاریکی
این پیشنهادات، راه‌های عملی برای مقابله با ترس فرزندتان از تاریکی هستند:
- یک برنامه روتین قبل از خواب که برای فرزندتان آرامش‌بخش و لذت‌بخش است داشته باشید. یک روال قابل پیش‌بینی قبل از خواب، به کاهش اضطراب کمک می‌کند.
- یک چراغ خواب در اتاق فرزندتان قرار دهید و یا اجازه دهید مقداری نور از راهرو یا هر منبع دیگری به اتاق او وارد شود.
- اگر کودک احساس کند که بر شرایط کنترل دارد، ترس او کاهش خواهد یافت. به عنوان مثال یک لامپ کنار تخت او قرار دهید تا بتواند خودش چراغ را روشن کند. از لامپ کم وات استفاده کنید.
- مطمئن شوید برنامه‌هایی که کودک شما در تلویزیون و … مشاهده می‌کند یا مطالبی که می‌خواند، مناسب سن او هستند. اخبار یا فیلم‌ها و کتاب‌های ترسناک به راحتی می‌تواند کودک را بترساند.
- در شب دور و بر اتاق آنها را نگاه کنید و تلاش کنید اشیاء را از دید آنها ببینید. آیا عکس یا اسباب بازی وجود دارد که در نور کم سایه ایجاد کند یا ترسناک به نظر برسد؟
- ورزش منظم به پایین آمدن سطح استرس کمک خواهد کرد. اطمینان حاصل کنید که فرزند شما در طول روز تحرک و فعالیت بدنی زیادی داشته باشد.
- ترس فرزندتان را بزرگ جلوه ندهید و در حضور خودش در این باره با دیگران بحث نکنید. این سبب می‌شود کودک دچار اضطراب بیشتری شود.
- هرگز ترس کودک را مسخره نکنید یا تلاش نکنید آن را کوچک نشان دهید.
- کتاب‌های زیاد در رابطه با ترس‌های دوران کودکی، هم برای والدین و هم برای کودک وجود دارد.
- رفتارهای مثبت را در کودک تقویت کنید. به فرزندتان اجازه دهید گام‌های کوچکی برای غلبه بر ترس خود بردارد و با هر دستاوردی، از او تعریف و تمجید کنید. با انجام دادن هر مرحله، مثلا زمانی که او را برای خواباندن می‌برید و از رختخواب بیرون نمی‌آید، به او پاداش دهید. کودکان نوپا به پاداش‌های ساده مانند برچسب‌ها یا مهرها، واکنش خوبی نشان می‌دهند.
راهکارهای تخصصی برای اضطراب و ترس در کودکان
برخی اوقات کودک آنقدر می‌ترسد که در زندگی روزمره و بازی او اختلال ایجاد می‌شود. اگر گمان می‌کنید فرزندتان به صورت جدی و خاص دچار ترس یا فوبیا شده است، به دنبال کمک متخصص باشید. می‌توان به کودک آموزش داد که چگونه اضطراب خود را مدیریت کند و والدین نیز می‌توانند استراتژی‌های کمکی را بیاموزند.
