10 فعالیت برای پرورش خلاقیت در کودکان

تحقیقات در زمینه ی “پرورش خلاقیت در کودکان” نشان داده است که بهتر است به جای اینکه خلاقیت را به کودکان آموزش دهیم، برای آنها محیطی ایجاد کنیم تا این خلاقیت در آنها ریشه دوانده، رشد کرده و به بار بنشیند. محقق میچ رسنیک، مدیر مهدکودک Lifelong در MIT روش این کار را به ما آموزش داده است:

برخی بر این باورند که بهترین روش پرورش خلاقیت در کودکان این است که خودمان را کنار بکشیم و آنها را به حال خودشان بگذاریم تا خلاق شوند! درست است که کودکان به صورت ذاتی کنجکاو و جستجوگر هستند اما آنها برای پرورش مهارت های خود و دستیابی به پتانسیل ذاتی خود به حمایت نیاز دارند. اما اطرافیان برای حمایت از رشد کودک باید تعادل پیش بگیرند: تعادل در میدان دادن به کودک و یا کنترل کردن او، در همراهی کردن وی و یا در کنار کشیدن خود، در کنار او بودن، زمان مناسب سخن گفتن، سوال پرسیدن و گوش دادن.

بنده با ایجاد لیستی مناسب هر دو والدین و معلمان، سعی در کمک به ایشان دارم و البته بر این باور هستم که مشکلات در کمک به پرورش خلاقیت در کودکان همیشه یکسان هستند و به محیط (منزل – مدرسه) ربطی ندارند. مسئله ی اصلی روش “آموزش” خلاقیت به کودکان نیست، بلکه ایجاد محیطی مناسب برای رشد و به بار نشستن این خلاقیت است.

این لیست بر اساس پنج اصل مهم که بنده آنها را “مارپیچ یادگیری خلاق” میخوانم و به معنای پروسه ی تشویق کودک به تصور کردن کاری که تمایل به انجام آن دارند، ایجاد پروژه به کمک بازی با ابزار و وسایل، به اشتراک گذاری ایده ها و افکار با دیگران و صحبت در مورد تجربیات آنها میباشد، تدوین شده است.

من برای هر کدام از این اجزا دو نکته بیان کرده ام. البته که این نکات تنها بخش کوچکی از کمک به پرورش خلاقیت در کودکان هستند. به این نکات به عنوان نمونه نگاه کرده و سپس به دنبال نکات مناسب خود بگردید.

1- برای کمک به کودکان در داشتن ایده های جدید، برای آنها مثال بزنید

یک صفحه ی سفید، بوم سفید و یا اسکرین سفید آزاردهنده است. پس بهتر است برای رشد خیال پردازی کودکان، برای آنها مثال هایی آماده کنید. زمانی که کلاس نقاشی داریم به هنرجویان چندین نمونه نشان میدهیم تا به ایشان ایده داده باشیم (پروژه های الهام بخش) و در شروع کار به آنها کمک کرده باشیم (پروژه های اولیه). ما به کارآموزان چندین پروژه ی متفاوت نشان میدهیم تا آنها پروژه ی مورد علاقه ی خود را از میان آنها یافته و برای شروع پروژه ی خود الهام بگیرند.

البته که ممکن است کودکان دقیقا همان چیزی را بکشند که دیده اند. برای شروع مشکلی نیست، البته فقط برای شروع! آنها را به تغییر ایده ها تشویق کنید. از آنها بخواهید تا هنر خود را به نمایش بگذارند. چه چیزی را تغییر میدهند؟ آیا میتوانند استایل خود را به علایق خود مرتبط کنند؟ آیا میتوانند اثر هنری خود را خلق کنند؟

2- از آنها بخواهید تا کمی وسایل خود را به هم بریزند

بیشتر افراد تصور میکنند که تخیل فقط در ذهن شکل میگیرد اما آنها باید بدانند که دست ها نیز در رشد قوه ی خیال نقش مهمی دارند. برای پرورش خلاقیت در کودکان از آنها بخواهید که کمی وسایل خود را به هم بریزند. زمانی که کودک با لگو بازی میکند و یا کاردستی درست میکند، ایده های جدید به ذهنش میرسند. ممکن است یک پروژه ی بی هدف به یک نتیجه ی عالی منتهی شود.

گاهی اوقات برای شروع از فعالیت های دستی کمک میگیریم. برای مثال، از کودکان میخواهیم تا لگوها را روی هم بچینند، سپس آن را به دوست خود بدهند تا او هم چند لگوی دیگر روی آن بگذارد و به همین ترتیب. بعد از چند رفت و برگشت سازه ها، کودکان ایده های جدید خواهند داشت.

3- ایجاد کردن

برای پرورش خلاقیت در کودکان چندین ابزار و وسیله ی مختلف در اختیار کودک بگذارید

اسباب بازی ها، ابزار و وسایل موجود در دنیای اطراف، روی کودکان تاثیر زیادی دارند. برای پرورش خلاقیت در کودکان و درگیر کردن آنها به فعالیت های خلاقانه، ابزار کافی برای نقاشی کشیدن، ساخت و ساز و کاردستی درست کردن در اختیار آنها بگذارید. تکنولوژی های جدید مانند کیت های رباتیک و پرینترهای سه بعدی میتوانند قوه ی تخیل کودکان را بهبود ببخشند، اما نباید معجزه ی ابزار و وسایل سنتی را نادیده بگیرید. یک هماهنگ کننده ی کامپیوتر کلاب هاوس با خجالت به من اعتراف کرد که کارکنان او عروسک های خودشان را با “نایلون، روزنامه و دانه ی پرنده” درست میکنند، و از هیچ فناوری پیشرفته ای استفاده نمیکنند، اما من فکر کردم که پروژه های آنها عالی است.

ابزار مختلف مناسب فعالیت های مختلف هستند. لگو و چوب بستنی ابزار مناسبی برای ساخت اسکلت، پارچه و نمد مناسب ایجاد پوست و همچنین Scratch نیز مناسب ایجاد حرکات و تعامل است. خودکار و ماژیک مناسب نقاشی کشیدن، چسب تفنگی و نوار چسب مناسب فیکس کردن وسایل کنار هم میباشند. هر چقدر ابزار بهتری در دسترس باشد، امکان ایجاد وسایلی خلاقانه نیز بیشتر خواهد بود.

4- پذیرای همه نوع ساخت و سازی باشید

کودکان مختلف به ساخت و سازهای متفاوتی علاقه نشان میدهند. برخی از آنها عاشق درست کردن خانه و قصر با لگو هستند. برخی عاشق ساخت بازی و انیمیشن به کمک برنامه ی Scratch هستند. و دیگر کودکان نیز به ساخت زیورآلات و ماکت های ماشین و یا دسر و یا حتی وسایل گلف علاقه مند هستند.

شعر سرودن و داستان سرایی نیز نوعی ساخت و ساز هستند. کودکان با انجام کارهای مختلفی خلاقیت خود را پرورش میدهند. به کودکان در پیدا کردن فعالیت مورد علاقه ی خود کمک کنید. البته بهتر است که کودک را به انجام چندین فعالیت مختلف تشویق کنید. به این ترتیب، آنها درک عمیق تری از روند بهبود خلاقیت به دست خواهند آورد.

5- بازی کردن

روی پروسه ی انجام کار تمرکز کنید و نه روی نتیجه ی نهایی

بسیاری از تجربیات زمانی که ما درگیر ساخت وسیله ای هستیم به دست می آیند، اما این بدین معنا نیست که باید تمرکز خود را روی نتیجه ی نهایی معطوف کنیم. میتوان گفت که پروسه ی انجام کار مهمتر از نتیجه ی نهایی است.

زمانی که کودک شما روی پروژه ای کار میکند، به جای پررنگ کردن نتیجه ی نهایی، پروسه ی انجام پروژه را در چشم او پررنگ کنید. در مورد استراتژی ها و منابع الهام از کودکان سوال بپرسید. با ارج نهادن به آزمایشات ناموفق به همان اندازه ی آزمایشات موفقیت آمیز، وی را به انجام آزمایشات بیشتر تشویق کنید. زمان هایی را برای کودکان در نظر بگیرید تا مراحل میانی پروژه های خود را با شما به اشتراک بگذارند و در مورد اینکه قصد دارند کار بعدی را چگونه و چرا را انجام دهند، با آنها بحث کنید.

بسیاری از تجربیات زمانی که ما درگیر ساخت وسیله ای هستیم به دست می آیند، اما این بدین معنا نیست که باید تمرکز خود را روی نتیجه ی نهایی معطوف کنیم. میتوان گفت که پروسه ی انجام کار مهمتر از نتیجه ی نهایی است.

زمانی که کودک شما روی پروژه ای کار میکند، به جای پررنگ کردن نتیجه ی نهایی، پروسه ی انجام پروژه را در چشم او پررنگ کنید. در مورد استراتژی ها و منابع الهام از کودکان سوال بپرسید. با ارج نهادن به آزمایشات ناموفق به همان اندازه ی آزمایشات موفقیت آمیز، وی را به انجام آزمایشات بیشتر تشویق کنید. زمان هایی را برای کودکان در نظر بگیرید تا مراحل میانی پروژه های خود را با شما به اشتراک بگذارند و در مورد اینکه قصد دارند کار بعدی را چگونه و چرا را انجام دهند، با آنها بحث کنید.

6-زمان انجام پروژه ها را طولانی کنید

انجام پروژه های خلاقانه برای کودکان زمانبر است، مخصوصا اگر آنها در حال فکر کردن، آزمایش کردن و بررسی کردن ایده های جدید (امیدواریم که اینگونه باشد) باشند. تلاش برای فشرده سازی پروژه ها در محدودیت های زمانی استاندارد 50 دقیقه ای در مدارس – یا حتی چند دوره ی 50 دقیقه ای در طول یک هفته – کل ایده ی کار در پروژه ها را تضعیف میکند. این محدودیت زمانی احتمال ریسک پذیری و انجام آزمایش را پایین آورده و کودک را مجبور به پیدا کردن پاسخ درست در زمان معین میکند. برای یک تغییر چشمگیر در زمینه ی پرورش خلاقیت در کودکان، دو دوره برای پروژه ها تعیین کنید. برای تغییر چشمگیرتر، روزها یا هفته های خاص (یا ماه ها) را برای کار کردن روی آن پروژه ی خاص تبیین کنید.

7-استفاده از اسباب بازی

به منظور پرورش خلاقیت در کودکان می توانید از اسباب بازی کمک بگیرید

امروزه اسباب بازی های مختلفی برای پرورش خلاقیت در کودکان تولید شده است .می توانید با در اختیار قرار دادن این بازی ها در اختیار ک.دک به آنها در پرورش این مهارت کمک کنید . در این این اسباب بازی برای پرورش خلاقیت معرفی شده است .

8- به عنوان یک همکار با او همراه شوید

برخی والدین و مربیان به منظور پرورش خلاقیت در کودکان کاملا خود را درگیر پروژه های خلاقانه ی کودکان میکنند و روش انجام کار را به طور مستقیم به کودک میگویند و مشکلات کودک را شخصا حل میکنند؛ برخی دیگر از والدین و مربیان کاملا خود را عقب میکشند. بهترین راه این است که میانه را پیش بگیرید و فقط با کودک همکاری کنید. زمانی که هر دو طرف با هم مشارکت میکنند، میتوانند سهم خود را از آموزش داشته باشند.

یک مثال عالی، روش یادگیری خلاقانه ی خانوادگی Ricarose Roque است، که در آن والدین و کودکان طی پنج جلسه با هم در پروژه های مراکز محلی همکاری میکنند. با پایان یافتن این دوره، والدین و فرزندان احترام جدیدی به توانایی های یکدیگر قائل هستند و روابط بین آنها نیز تقویت شده است.

9- منعکس کردن افکار – سوالات (معنی دار) بپرسید

غرق شدن در پروژه ها برای کودکان بسیار خوب است، اما به همچنین مهم است که عقب نشینی کنند تا در مورد آنچه اتفاق می افتد فکر کنند. میتوانید با پرسیدن سوالاتی درباره ی پروژه هایشان، کودکان را به منعکس کردن افکارشان تشویق کنید. من اغلب با پرسیدن این سوال شروع میکنم: “چگونه ایده ی این پروژه به ذهنت رسید؟” این یک سوال معتبر است: من واقعا میخواهم بدانم! این سوال کودکان را ترغیب میکند تا در مورد انگیزه و منبع الهام خود صحبت کنند.

یکی دیگر از سوالات مورد علاقه ی من این است: “چه چیزی بیشتر از همه تو را شگفت زده کرد؟” این سوال باعث میشود آنها پروژه را توضیح داده و افکار و تجربیات خود را منعکس کنند. اگر پروژه به خوبی پیش نرود، من معمولا میپرسم: “میخواستی چه کار کنی؟” زمانی که ایشان سعی میکنند به این سوال پاسخ دهند معمولا در مورد کار اشتباهی که انجام داده اند نیز توضیح میدهند و لازم نیست من چیز خاص دیگری بگویم.

10 – ایده ها و افکار خودتان را نیز به اشتراک بگذارید

اغلب والدین و معلمان تمایلی به صحبت در مورد افکار خود با کودکان را ندارند. شاید آنها نمیخواهند افشا کنند که گاهی در افکار خود گیج و یا نامطمئن هستند. اما صحبت با کودکان در مورد تفکرات خود بهترین هدیه ای است که میتوانید به آنها بدهید.

مهم است که کودکان بدانند گاهی فکر کردن برای بزرگسالان نیز مانند کودکان مشکل است. البته بهتر است استراتژی های خود برای کار کردن روی پروژه ها و روش های حل مشکلات را نیز تشریح کنید. اگر شما افکار خود را منعکس کنید، کودکان نیز در تشریح افکار خود راحت تر شده و روش بهتری برای این کار پیدا خواهند کرد. کودکان خود را به عنوان کارآموزان تفکر خلاق تصور کنید. شما با نشان دادن و بحث در مورد چگونگی انجام این کار به آنها کمک میکنید تا یاد بگیرند متفکر و خلاق شوند.