هوش فضایی یا تجسم فضایی قابلیت درک اشکال و تصاویر سه‌بعدی است. به طور معمول این قابلیت، متعلق به نیمکره (لوب) راست مغز است که در هنگام حل پازل‌ها، نقشه‌خوانی و طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی و مهندسی خود را نشان می‌دهد.

از آنجایی که تجسم فضایی شامل عمل دیدن می‌شود بنابراین توانایی انسان در درک و تحلیل اشکال و تصاویر را نیز افزایش می‌دهد. شناخت تصویر، درک رابطه شکل و زمینه همچنین سازمان‌دهی و مدل‌سازی ساختار یک ایده به صورت تصویری از قابلیت‌های هوش فضایی به شمار می‌آید.

یادگیری مهارت‌های لازم در 5 سال اول، برای کودکان از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل لازم است وقت کافی برای قرار دادن کودک خود در معرض فعالیت‌هایی که برای آن‌ها ضروری است، بگذارید. در این نوشته، 8 فعالیت ساده و سرگرم کننده برای تقویت هوش فضایی کودک شما آورده شده است.پینشهاد می شود مقاله خرید بهترین اسباب بازی فکری کودکان+راهنمای سن حتما ببینید.

تفکر دیداری چیست؟

به هوش فضایی، اغلب “تفکر دیداری” نیز گفته می‌شود. به عنوان مثال وقتی یک نفر مشغول پیاده‌روی در محوطه‌ای وسیع بدون جاده یا هیچ علامت راهنمایی است، و تنها همراه او یک نقشه و یک قطب‌نما است؛ عمل ذهنی آن فرد در تصویرسازی ذهنی برای پیدا کردن مسیر خود بر اساس نقشه و قطب‌نما، چیزی است که هوش فضایی را معنا می‌کند.

بازی های خوب برای تقویت این مهارت : 

هوش فضایی از توانایی انسان در بازی شطرنج گرفته تا هدایت و فرماندهی نیروهای ارتش در میدان جنگ، تاثیر دارد.

در بازی شطرنج نه تنها لازم است شما برای پیروزی بر حریف، استراتژی خود را تعیین و راه‌بری کنید بلکه نیاز است، همزمان حرکت‌های حریف را نیز پیش‌بینی و خنثی نمائید. در اینجا هوش فضایی به کمک شما می‌آید تا به مغز شما قدرت تصویرسازی صفحه شطرنج و پیش‌بینی تمام حرکات احتمالی مهره‌ها را حتی بدون حرکت واقعی آنها بدهد.

مثال خوب دیگر برای کاربرد هوش فضایی، پازل مکعب روبیک است. این مکعب سه وجهی 3×3×3  با 9 مربع در هر طرف، عملا 54 وجه را می‌سازد. هر وجه با یکی از 6 رنگ پر شده‌اند که با کوچکترین حرکتی در طول یا در عرض، تمام رنگ‌ها به هم ریخته شده و شما باید برای مرتب کردن دوباره وجه‌ها با رنگ‌های یکسان، تمام قوای ذهنی و مهارت‌های درک فضایی خود را به کار برید. گرچه که ترفندهای زیادی برای حل پازل مکعب روبیک وجود دارد اما آنچه در همه این راه‌ها، مشترک است، قدرت تحلیل فضایی یا همان هوش فضایی است که شما را قادر به درک و استفاده از راه‌حل می‌کند.

آموزش و افزایش هوش فضایی به رشد بسیاری از عملکردهای مغز از جمله، حافظه، توانایی شناختی و تفکر کمک می‌کند. افرادی که می‌توانند راه‌حل‌ها و الگوهای حل مسئله را به خوبی درک و تجسم نمایند، همیشه موفق‌تر از افرادی هستند که ناچارند تمام راه‌های ممکن را برای حل مسئله در عمل آزمایش کنند تا نهایتا بتوانند آن را حل نمایند.

1- جورچین 

اولین فعالیت من جورچین بود. بر روی یک جعبه یا یک تکه کاغذ، تعدادی بریده رنگی را در یک الگوی مشخص بچسبانید، کودک شما باید همان الگو را تکرار کند و باید آن را بر روی یک تکه کاغذ دیگر یا جعبه بسازد. این کار به درک رنگ خاص نسبت به محل آن در هوش فضایی کمک می‌کند.

توجه داشته باشید که برای انجام این فعالیت برای بهبود هوش فضایی، به شیوهای دیگر، می‌توانید به کمک آجرهای خانه‌سازی، چیزی بسازید و سپس از کودک خود بخواهید تا همان شکل را با استفاده از همان رنگ و آجرهای خانه‌سازی ایجاد کند.

2- کارت‌های شکل‌دار

با ورق نمدی می‌توانید چند شکل را ببرید و سپس آن‌ها را بر روی یک قطعه کارت در جدولی دو در دو بچسبانید. بنابراین حالا می‌توانید چند کارت شکل‌دار با رنگ‌ها و اشکال مشخص داشته باشید که باید در مربعی ۲ در ۲ تکرار شوند.

توجه داشته باشید که اگر می‌خواهید این فعالیت برای تقویت هوش فضایی را به روش متفاوتی انجام دهید، به جای این شکل‌های بریده شده، می‌توانید از دکمه‌های رنگی با شکل مختلف استفاده کنید.

3- بینگو

این فعالیت اساسا شناسایی اشکال و علامت‌گذاری آن‌ها با رنگ‌های خاص طبق دستور است. در نتیجه، ابتدا کودکان باید اشکال را شناسایی کنند و سپس آن را بارنگ خاصی رنگ کنند. این فعالیت به مرور اشکال و رنگ‌ها کمک می‌کند و از طرف دیگر کودکان باید دستورالعمل را درک کنند و سپس باید آن را به هنگام انجام فعالیت به خاطر بسپارند.

4- پازل‌های فضایی

این یک فعالیت بهبود هوش فضایی فوق‌العاده است که به تمرکز کودکان و بهبود گستره توجه آن‌ها نیاز دارد.

بر روی یک تکه کاغذ دو ستون(‏یک ستون بزرگ و یک ستون کوچک) ‏ایجاد کنید. در ستون اول یک شکل برای مثال دایره بکشید و سپس یک نقطه سیاه در یک موقعیت یا مکان خاص بگذارید. سپس در ستون دوم ۳ تا ۴ دایره کشیده و نقطه‌ها را در موقعیت‌های مختلف بگذارید. زمانی که شما در حال کشیدن گزینه‌ها در ستون دوم هستید فراموش نکنید که یک تصویر دقیقا همانطور که در ستون اول کشیده بودید، بکشید(‏بچه‌ها باید این تصویر را از بین گزینه‌های داده‌شده پیدا کنند)‏.

اکنون بچه‌ها تصویری با موقعیت خاص نقطه دارند و باید یک تصویر دقیق از گزینه‌های داده‌شده پیدا کنند.

5- بازی با شکل‌ها

این یک فعالیت فوق‌العاده دیگر برای بهبود هوش فضایی است که معمولا کودکان آن را دوست دارند.

برخی اشکال رنگی مانند دایره، مثلث، الماس و غیره را از کاغذ ببرید. حالا بر روی یک کاغذ چند شکل کمی شکل بکشید و برش‌های رنگی را به بچه‌ها بدهید. اکنون کودکان باید اشکال را تشخیص دهند و آن‌ها را در یک طرح بزرگ مشابه قرار دهند که شامل مرتب‌سازی نیز می‌شود.

6- آموزش ترتیب

این فعالیت در مورد شناسایی یک رنگ و شکل یا شی خاص و قرار دادن آن‌ها در ستون یا ردیف مربوطه است.

از آنجا که شما در حال حاضر اشکال برش خورده‌ای دارید، حالا آنچه که باید انجام دهید این است که بر روی کاغذ یا مقوا برخی اشکال را در یک توالی خاص بشید و سپس از کودکتان بخواهید که همان توالی را با شکل‌های برش خورده ایجاد کند.

این فعالیت اجازه می‌دهد که کودک با اشکال بازی کند و توالی خاصی از اشکال را در حین بازی دنبال کند. زمانی که کودک شما به پایان می‌رسد ممکن است بدون نگاه کردن به ردیف قبلی بتواند اشکال را در یک توالی خاص مانند ردیف بالا نگه دارد. زیرا او این کار را بارها و بارها انجام داده است، ذهن او می‌تواند تصویری از اشکال در توالی خاص را بسازد و سپس بدون نگاه کردن، آن را تکرار کند.

7- درست کردن الگوها

این فعالیت در مورد ایجاد الگوهای مختلف با اشکال یا اشیا خاص و همچنین تکرار آن‌ها است.

8- سودوکو 2 در 2

این یک فعالیت شگفت‌انگیز دیگر برای بهبود تمرکز و هوش فضایی کودکان است.

من چند کارت سودوکو (‏جدول 2 در 2)‏، یک سودوکو کامل و چند تا با یک شکل خالی درست کردم. و سپس از او خواستم که بر روی موقعیت هر شکل تمرکز کند و شکل گمشده را پیدا کرده، جدول را کامل کند.

این‌ها چند بازی عمومی با تمرکز بر اشکال و رنگ‌ها هستند که من برای بچه دو ساله‌ام ایجاد کردم تا هوش فضایی بصری او را تقویت کنم. . امیدوارم از انجام آن‌ها با کودکتان لذت ببرید.

شما می‌توانید کاربرگ‌های رایگان برای کودک نوپا یا کودک در سنین پیش از دبستان خود را در اینجا دانلود کنید. در نهایت می‌خواهم بگویم که پنج سال اول برای ساختن پایه برای کودک شما حیاتی هستند. ما باید بدون انجام کارهایی که از آن‌ها لذت نمی‌برند، تا جایی که می‌توانیم آن‌ها را در موقعیت قرار دهیم.

هوش فضایی یکی از جنبه‌های کلی رشد است و اغلب به دلیل عدم آگاهی نادیده گرفته می‌شود. امیدوارم این فعالیت‌های آسان به شما در برنامه‌ریزی چیزی که کودک شما از آن لذت می‌برد، کمک کند

در ادامه چند اسباب بازی برای تقویت هوش فضایی کودکان معرفی می کنیم : 

• بازی فکری تنگرام چوبی

اهداف آموزشی :

• تقویت مهارت حل مسئله
• تقویت روحیه صبر و تلاش
• تقویت مهارتهای حرکتی
• تقویت قدرت تکلم

• انواع بلوک ها و یا میله و مهره های ساختنی (میله و مهره مگنتی ، بلوک های مگنتی ، …)

اهداف آموزشی :

• تقویت هماهنگی چشم و دست
• تقویت هوش فضایی
• تقویت  مهارتهای دست ورزی
• تقویت قدرت حل مسئله

• بازی فکری کاتامینو

اهداف آموزشی کاتامینو برجسته چوبی :

• تقویت هوش فضایی
• افزایش دقت و تمرکز
• پرورش خلاقیت
• تقویت مهارت حل مسئله

• بازی فکری تتریس حیوانات

اهداف آموزشی تتریس حیوانات :

• تقویت هوش فضایی 
• افزایش دقت و تمرکز
• پرورش خلاقیت
• تقویت مهارت حل مسئله

• بازی فکری تطابق اشکال

اهداف آموزشی :

• پرورش خلاقیت
• تقویت هماهنگی چشم و دست
• تقویت قدرت حل مسئله
• تشخیص رنگ
• آموزش اشکال و دسته بندی

يكي از بهترين راه‌ها براي تقویت هوش کودک اين كار آن است كه بچه‌ها را به بازي‌هاي خوب عادت بدهيد. یک بازی فکری خوب مي‌تواند كمك بزرگي به تقويت هوش و حافظه فرزند شما بكند. نمونه‌اش همين بازی فکری جديد پنتابال  است كه چند سال لقب بهترين بازي دنيا را به خود اختصاص داده است.

بازی فکری جنگا؛ بازي مهندس‌ها

بازي فكري جنگا يك بازي بسيار ساده ولي در عين حال هوشمندانه است. اين بازي هم مانند سودوكو از بازي‌هايي است كه زمان – يعني والدين فعلي و كودكان قديمي- نداشت. از اختراع اين بازي هم كمتر از 30 سال مي‌گذرد. جنگا از ۵۴ بلوك چوبي هم‌شكل و هم اندازه تشكيل شده است كه طول هر يك از بلوك‌ها سه برابر عرض آن است.

اين اتحاد در شكل و اندازه اين امكان را فراهم مي‌سازد تا با به‌كارگيري اندكي خلاقيت،  اشكال و احجام 3بعدي مختلفي ايجاد كرد و قدرت تمركز، خلاقيت و تجسم فضايي را به‌وسيله آن به رقابت گذاشت. جنگا يكي از محبوب‌ترين بازي‌هاي فكري دنياست به‌طوري كه تا‌كنون بيش از ۵۰ ميليون بازي جنگا، يعني بيش از 7 ميليارد و 200 ميليون قطعه از اين بازي در سراسر دنيا به فروش رسيده است. اگر مي‌خواهيد در آينده مهندس خلاقي داشته باشيد، از حالا او را با جنگا آشنا كنيد.

بازی روبيك؛ براي تجسم  سه بعدي

مكعب روبيك يك پازل مكانيكي است كه در سال ۱۹۷۴ توسط يك مجسمه‌ساز و پروفسور معمار مجارستاني به نام ارنو روبيك ابداع شد. مكعب روبيك مدل‌هاي بسياري دارد كه از جمله آن‌ها مي‌توان به ۲×۲×۲ (مكعب جيبي)، ۳×۳×۳ (انتقام روبيك)، ۴×۴×۴ و ۵×۵×۵ (روبيك پروفسورها)، ۶×۶×۶ و ۷×۷×۷ اشاره كرد. هر كدام از اين مكعب‌هاي روبيك بسته به سن كودكان مي‌تواند براي آن‌ها سرگرمي فكري بسيار مناسبي باشد كه هم به تجسم 3بعدي آن‌ها كمك مي‌كند و هم حافظه آن‌ها را تقويت مي‌كند.

پنتابال؛ بهترين بازي دنيا

پنتابال در سال 2004 در كشور سوئد طراحي شد و تا‌كنون برنده 8 جايزه جهاني و بهترين بازي فكري در سال‌های اخیر شده است. اين بازي در عين سادگي، پيچيده و عميق نيز هست و اين قدرت را دارد كه با حركاتي ساده ذهن را بچرخاند و با تاثير بر قشر پيشاني و آهيانه‌اي مغز توانايي تصميم‌گيري، تفكر منطقي، تحليل وضعيت و حل مسئله را افزايش دهد. اين بازي با يك صفحه خالي كه شامل 4 صفحه كوچك‌تر است و قابل چرخش است شروع مي‌شود.

هر بازيكن يك رنگ را انتخاب كرده و در صفحه قرار مي‌دهد و بعد از آن بايد يكي از 4 صفحه كوچك بازي را به سمت راست يا چپ به اندازه 90 درجه بچرخاند. برنده بازي نخستين كسي است كه بتواند 5 مهره همرنگ خود را در يك رديف عمودي، افقي يا مورب پشت سر هم قرار دهد. اين بازي در مدت كوتاهي كه ابداع شده نظر بسياري از مردم دنيا را به‌خود جلب كرده و اكنون رقابت‌هاي جهاني  نيز دارد!

سودوكو؛ اختراع ژاپني‌هاي باهوش

سودوكو مخفف يك واژه ژاپني يعني سوجي وا دوكوشين ني كاگيرو به معني «ارقام بايد تنها باشند» است.  بازی فکری سودوکو ريشه‌اي ژاپني دارد ولي تقريبا 30 سال است كه مردم ملت‌هاي ديگر جهان هم با آن آشنا شده‌اند و در حال حاضر يكي از محبوب‌ترين بازي‌هاي فكري برای کودکان سراسر دنياست. هرچند سودوكوي اصلي يك جدول 9 در 9 است ولي انواع ساده‌تر آن هم كه با جداول كوچك‌تر هستند وجود دارد و شما مي‌توانيد براي كودكان دبستاني خود از آن‌ها استفاده كنيد.

ماز؛ راهت را پيدا كن

مازها يكي از بهترين ابزارها و بازی فکری براي تقويت قوه جهت‌يابي و تجسم فضايي كودكان هستند. البته براي هر سني ماز خاصي وجود دارد و بعضي از مازها حتي براي بزرگسالان هم گيج‌كننده‌اند. پس بهتر است حواس‌تان موقع بازي به اين نكته باشد.

منبع : بیتوته